Wat is Prinsjesdag?
‘Jaarlijks op de derde dinsdag van september of een bij de wet te bepalen eerder tijdstip wordt door of namens de Koning in een verenigde vergadering van de Staten-Generaal een uiteenzetting van het door de regering te voeren beleid gegeven.’ (Art. 65)
Hoe komen we aan de naam ‘Prinsjesdag’?
Meer dan 200 jaar geleden was Prinsjesdag de naam voor de viering van de verjaardag van stadhouder Prins Willem V. Dat feest was op 8 maart. In die jaren was er een ruzie tussen mensen die van de familie van Oranje af wilden en mensen die er juist heel erg van hielden. De laatste groep, de Oranjegezinden, maakte van die verjaardag een groot feest. Waarschijnlijk heeft men daarom de dag van de opening van de Staten-Generaal ook prinsjesdag genoemd.
Waarom op een dinsdag?
Zoals boven staat vermeld staat de dag vermeld in de Grondwet. Hoe komt die daar terecht?
We moeten daarvoor terug naar het begin van de negentiende eeuw. In 1815 besloot men dat de Volksvertegenwoordiging moest bestaan uit twee kamer. Soms vergaderden de twee kamers samen. Eén van de redenen was het aanhoren van de Troonrede. Oorspronkelijk had men daarvoor de eerste maandag in november gekozen. Er werd toen overigens nog niet elk jaar een Troonrede voorgelezen. Omdat men november laat in het jaar vond verschoof men de dag later naar de derde maandag in oktober.
In 1848 kreeg Nederland zijn eerste echte grondwet en werd besloten om elk jaar een Troonrede te houden. Men koos toen voor de derde maandag in september. Dat vonden veel mensen een slechte dag. In die tijd was men nog zeer christelijk. Dat betekende dat veel mensen op zondag niet mochten werken of reizen. Om dan op maandag op tijd in Den Haag te zijn werd dus een probleem. In 1887 werd dan ook besloten om de Troonrede voortaan op de dinsdag uit te laten spreken.
De Ridderzaal
De troonrede wordt gehouden in de Ridderzaal. Het gebouw werd rond 1280 gebouwd in opdracht van graaf Floris V van Holland. Vandaar uit bestuurde hij zijn land. Daarna werd het gebouw tot in de zeventiende eeuw gebruikt voor allerlei belangrijke bijeenkomsten. Daarna werd het eigenlijk verwaarloosd. Er kwamen marktkraampjes in en men organiseerde er loterijen. Aan het begin van de negentiende eeuw was het een soort kazerne en verpleegde men er gewonde soldaten.
Pas aan het einde van de negentiende eeuw is men het gebouw gaan restaureren. Het was koningin Wilhelmina (de grootmoeder van Beatrix) die er in 1904 voor het eerst de Troonrede kon voorlezen.
Wat gebeurt er nu precies?
De koningin komt rond halftwee aan bij de Ridderzaal. De leden van de regering, van de Eerste en Tweede Kamer en andere belangrijke mensen zitten dan al op hun plaats. Iedereen weet van tevoren waar hij of zij moet zitten. Zij zitten allemaal met hun gezichten naar de troon die op een verhoging zijn neergezet. De koningin gaat daarop zitten.
De Rijtour
Als de klok één uur slaat komt de koninklijke familie uit het Paleis Noordeinde. Beatrix stapt in de Gouden Koets, de anderen in gewone rijtuigen. Onder begeleiding van militairen wordt dan een route gereden die de koningin naar de Ridderzaal moet brengen. Die route is in de loop van de jaren veranderd. Doordat de Gouden Koets tegenwoordig niet meer door de poort tussen Buitenhof en Binnenhof kan, wordt er omgereden. Als de koningin op het Binnenhof is aangekomen wordt het volkslied, het Wilhelmus, gespeeld.
De Troonrede
Zoals al gezegd: de koningin leest ieder jaar de troonrede voor. Maar wat is die ‘Troonrede’ nu precies?
De koningin leest de Troonrede voor, maar ze schrijft hem niet zelf. Dat doen de ministers gezamenlijk. Iedere minister schrijft over zijn eigen ‘terrein’ een verhaal. Dat betekent dat de minister van Verkeer en Waterstaat over de plannen voor nieuwe wegen kan schrijven en de minister van Onderwijs over nieuwe plannen om meer geld aan leraren te geven.
De minister-president maakt van al die verhalen één verhaal. Hij probeert het ook zo begrijpelijk mogelijk te maken.
De ‘Troonrede’ is dus een verhaal van de regering.
Als de koningin klaar is met voorlezen wordt er ‘Leve de koningin!’ geroepen. Daarna vertrekt de koningin weer, terug naar het Paleis Noordeinde. Tenslotte verschijnt de koninklijke familie op het balkon om naar de mensen te zwaaien.
Een koffertje?
Een tweede belangrijke gebeurtenis begint om 15.00 uur. Dan komt de minister van financiën naar de Tweede Kamer. Daar biedt hij de ‘miljoenennota’ en de ‘Rijksbegroting’ aan. Die stukken zitten in een koffertje.
Het is een gewoonte die in 1906 is begonnen. De minister van financiën vertelt bij het aanbieden van de begroting in het kort hoe de regering denkt de plannen die de koningin heeft voorgelezen te betalen.
De Grondwet
In het stukje ‘Wat is prinsjesdag?’ hierboven werd de Grondwet genoemd. De Grondwet is de belangrijkste wet van ons land. Daarin staan de belangrijkste rechten voor iedere Nederlander. De belangrijkste daarvan zijn:
- Iedereen die zich in Nederland bevindt wordt op dezelfde manier behandeld. Discriminatie is verboden. Artikel 1 luidt; ‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.’
- Vrijheid van godsdienst of levensovertuiging.
- Vrijheid van meningsuiting.
- Politieke vrijheid.
- Persoonlijke vrijheid. Je mag niet zomaar worden opgepakt door de politie en je mag niet zomaar andermans huis binnengaan.
In de grondwet staat ook dat de regering goed voor haar burgers moet zorgen. Er moet voor werk worden gezorgd, maar ook voor voldoende zorg voor oudere mensen en mensen die ziek zijn. Er moet ook zorg besteed worden aan zaken als woongelegenheid en onderwijs.
Belangrijk is ook dat Nederland verschillende verdragen met andere landen heeft ondertekend. De belangrijkste daarvan is het ‘Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden’. Als een burger van Nederland meent slecht te zijn behandeld en in zijn eigen land niet zijn zin krijgt, kan hij bijvoorbeeld een beroep doen op dit verdrag.
Eerste Kamer? Tweede Kamer?
Het heeft niets te maken met de kamers in een huis, maar alles met de mensen die in onze volksvertegenwoordiging zitten. We noemen de beide kamers samen ook wel Staten-Generaal. Ook die naam heeft met de geschiedenis te maken. ‘Staten’ was vroeger de naam voor de provincies van Nederland en ‘generaal’ is een ander wordt voor algemeen, iets waar iedereen bij betrokken was. Het was dus een groep mensen uit verschillende provincies die met elkaar kwamen vergaderen.
Tegenwoordig wordt de Tweede Kamer eens in de vier jaar (meestal) door de inwoners van Nederland gekozen. Die Tweede Kamer bestaat uit 150 mensen van verschillende politieke partijen. Zij regeren samen met de ministers het land.
De Eerste Kamer wordt op een heel andere manier gekozen. Eens in de vier jaar wordt er ook gestemd voor de Provinciale Staten (mensen die de provincies besturen). En die mensen kiezen dan de leden van de Eerste Kamer. In die Eerste Kamer zitten 75 mensen, ook van verschillende politieke partijen.
Vragen en Opdrachten
- Op welke dag en datum is het dit jaar Prinsjesdag?
- Wat is een ‘Troonrede’?
- Aan wie leest de koningin de Troonrede voor?
- Waar komt de naam ‘prinsjesdag’ eigenlijk vandaan?
- In 1848 werd besloten om elk een Troonrede te laten voorlezen. Op welke dag werd dat oorspronkelijk gedaan?
- Waar wordt de Troonrede gehouden?
- Wie heeft dat gebouw laten neerzetten?
- Wie was de eerste koningin die een Troonrede voorlas?
- Hoe laat vertrekt de koningin uit het Paleis Noordeinde?
- Als de koningin op het Binnenhof aankomt wordt het volkslied van Nederland gespeeld. Hoe heet dat?
- Door wie wordt de Troonrede geschreven?
- Wat doet de koningin als ze klaar is met het voorlezen?
- Met welke twee dingen gaat de minister van financiën naar de Tweede Kamer?
- Wat is de Grondwet?
- Wat staat er in de Grondwet?
- Wat wordt er in artikel 1 gezegd over discriminatie?
- Wat moet de regering doen voor oudere mensen en mensen die ziek zijn?
- Wat is het belangrijkste verdrag dat Nederland met andere landen in Europa heeft ondertekende?
- Wat is de Staten-Generaal?
- Door wie worden de leden van de Tweede Kamer gekozen?
- Wat doet de Tweede Kamer?
- Hoeveel mensen zitten er in de Eerste Kamer?
Zoekopdrachten
- Zoek op hoe de grootmoeder van Beatrix heette en van wanneer tot wanneer ze leefde.
- In de tekst wordt gesproken over stadhouder Willem V. Zoek ook van hem op wanneer hij leefde.
Huiswerk
Zoek zoveel mogelijk plaatjes, tekeningen, foto’s en teksten die te maken hebben met Prinsjesdag bij elkaar. Tijdens de volgende Studieles is het de bedoeling dat je in groepjes van 2 of 3 aan een collage gaat werken. Je mentor zal je verder uitleggen wat de bedoeling is.
